Pokrzywka u dorosłych

Spis treści:

1. Pokrzywka – co ma wspólnego z pokrzywą?
2. Skąd te bąble?
3. Diagnostyka
4. Jak leczyć?

Pokrzywka – co ma wspólnego z pokrzywą? 

Pokrzywka, czyli niejednolity zespół chorobowy skóry i tkanki podskórnej charakteryzujący się występowaniem swędzących bąbli (podobnych do tych, które występują po oparzeniu pokrzywą) i/lub obrzęku naczynioruchowego. Podobnie jak w przypadku poparzenia pokrzywą, bąble pokrzywkowe występują zazwyczaj tuż po kontakcie z czynnikiem, który je wywołuje. W patomechanizmie biorą udział głównie reakcje alergiczne, w które zaangażowane są głównie komórki tuczne i bazofile – elementy układu immunologicznego. Pokrzywka może także mieć inne niż immunologiczne podłoże.

Czas trwania pokrzywki jest różny, może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Można wyróżnić pokrzywkę ostrą, której objawy trwają do 6 tygodni oraz przewlekłą, w której objawy utrzymują się przez okres ponad 6 tygodni. Szacuje się, że u niemal 25% dorosłych pokrzywka wystąpiła co najmniej raz w życiu. Pokrzywka częściej dotyka populację kobiet, natomiast nie ma różnic w częstości pomiędzy mieszkańcami miast i wsi. Znacznie częściej pokrzywka ma przebieg ostry w postaci pojedynczego epizodu, bardzo często prowokowanego zakażeniem wirusowym lub bakteryjnym. 

W sytuacji, kiedy objawy trwają do kilku godzin lub dni, nie stwarza to dużych problemów dla pacjentów, szczególnie, iż dysponujemy lekami, które skutecznie zmniejszają nasilenie pokrzywki. Największym wyzwaniem staje się pokrzywka, która ma charakter przewlekły, powodując uciążliwe objawy przez długi okres czasu, zaburzając codzienne funkcjonowanie pacjenta. Objawy występują wówczas także w nocy, uniemożliwiając efektywny sen, co przekłada się na zmęczenie i rozdrażnienie w ciągu dnia. Często nasilenie objawów nie pozwala na uczestnictwo w zajęciach szkolnych, pracę oraz aktywność fizyczną. 

Skąd te bąble? 

W dużym uproszczeniu: reakcja, w której powstają bąble pokrzywkowe, polega na aktywacji komórek układu immunologicznego – mastocytów i bazofilów, w wyniku której dochodzi do uwolnienia substancji (tzw. mediatorów prozapalnych) z ich wnętrza. Do mediatorów stanu zapalnego należy histamina, prostaglandyny, cytokiny oraz neuropeptydy, które odpowiedzialne są za indukcję reakcji zapalnej w różnych układach i narządach. Jedne wywołują rozszerzenie naczyń krwionośnych, inne obrzęk i zaczerwienienie, a jeszcze inne podrażnienie receptorów czuciowych, co powoduje świąd. Do aktywacji komórek tucznych dochodzi w skutek działania bodźca – różnego rodzaju alergenu lub czynnika środowiskowego. Wówczas alergen łączy się z immunoglobuliną IgE, a ta następnie aktywuje komórki tuczne, z której uwalniają się mediatory prozapalne, prowadząc do wytworzenia się bąbla pokrzywkowego. Czynników, które mogą wywoływać powyższą kaskadę reakcji jest wiele.

Do najczęstszych można zaliczyć:

• alergeny kontaktowe (metale, związki chemiczne),
• alergeny pokarmowe (owoce, orzechy, owoce morza, jajka, ryby),
• jad owadów błonkoskrzydłych,
• leki (antybiotyki, niesterydowe leki przeciwzapalne np. ibuprofen),
• infekcje (bakteryjne, pasożytnicze, grzybicze, wirusowe),
• czynniki fizyczne (podniesienie/obniżenie temperatury, światło, wibracje),
• pseudoalergeny zawarte w żywności, środkach czystości, środki konserwujące.

Pokrzywka, fot. panthermedia

Bąbel pokrzywkowy charakteryzuje się uniesieniem w centrum zmiany, otoczony jest rumieniem. Zmianom towarzyszy uciążliwy świąd, niekiedy pieczenie. Bąble powstają dość szybko, bo w ciągu kilku minut po zadziałaniu czynnika wyzwalającego. Następnie w ciągu kilku godzin ustępują wraz z zaprzestaniem działania alergenu i bez pozostawienia śladu na skórze. Najczęściej pokrzywka ma łagodny, miejscowy przebieg, który w krótkim czasie przemija. W niektórych sytuacjach reakcja może mieć cięższy przebieg obejmujący skórę właściwą i tkankę podskórną. Wówczas mamy do czynienia z obrzękiem naczynioruchowym, który należy do niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia, reakcji organizmu. Obrzęk może obejmować tkankę podskórna w obrębie szyi, zajmując błony śluzowe głośni lub krtani. Taka sytuacja jest niebezpieczna i może zagrażać zamknięciu dróg oddechowych, doprowadzając do uduszenia. Obrzęk naczynioruchowy wymaga natychmiastowego zaopatrzenia medycznego w postaci podania adrenaliny domięśniowo.  

Diagnostyka 

Istotną rolę w diagnostyce pokrzywki pełni wywiad lekarski. Ważne informacje dotyczą czasu, częstości i długości utrzymywania objawów. Duże znaczenie ma wywiad rodzinny oraz współtowarzyszenie chorób na tle alergicznym. Wywiad powinien zawierać informacje na temat przyjmowanych leków, stosowanych środków czystości, zaburzeń hormonalnych. Niekiedy objawy pokrzywki mogą mieć związek z wykonywaną pracą lub hobby (objawy mogą pojawiać się lub ustępować tylko w weekend). W przypadku ostrej pokrzywki badania dodatkowe nie są konieczne. Najczęściej objawy szybko się wycofują i pojawia się tylko jednorazowo. Kiedy objawy się powtarzają i zmniejszają komfort życia, konieczna może być wnikliwa diagnostyka. Badaniem uzupełniającym jest oznaczenie swoistych przeciwciał IgE w surowicy w celu wykrycia czynnika uczulającego. Diagnostyką pokrzywki przewlekłej zajmują się lekarze dermatolodzy oraz alergolodzy. 

Jak leczyć? 

Leczenie polega przede wszystkim na identyfikacji i eliminacji czynnika wyzwalającego. Nie zawsze jednak jest to możliwe. Z pomocą przychodzą leki, które stosowane są z dużą skutecznością. Wszystkie rekomendacje opierają leczenie farmakologiczne na grupie leków przeciwhistaminowych blokujących receptory H1 II generacji. Te leki są bezpieczne i pozbawione wielu działań niepożądanych, które zawierały leki I generacji. Leczenie rozpoczyna się po rozpoznaniu w gabinecie lekarza rodzinnego, który ustala dawkę leku oraz konkretny preparat najlepiej dostosowany do wieku pacjenta. Dysponujemy lekami z innych grup, które najczęściej wykorzystywane są w leczeniu pokrzywki przewlekłej, w której leki przeciwhistaminowe II generacji nie przynoszą poprawy. Jednak to leczenie powinno obejmować specjalistyczną konsultację i rozszerzoną diagnostykę.