Odczulanie – kiedy warto je stosować?

Spis treści:

1. Alergia
2. Co to jest odczulanie
3. Kiedy zaleca się stosowanie odczulania
4. Kiedy odradza się stosowanie odczulania 
5. Skutki uboczne

Alergia 

Alergia to odpowiedź immunologiczna organizmu, która powstaje po kontakcie z alergenem. Alergenami są czynniki zewnętrze, takie jak pyłki drzew, roztocza, nabłonek zwierząt, jad owadów, które w kontakcie z organizmem prowokują wystąpienie odpowiedzi układu immunologicznego. W praktyce każde „spotkanie” organizmu z alergenem powoduje „walkę” – pojawiają się jej widoczne objawy, jak łzawienie oczu, katar, wysypka. Organizm nie zapamiętuje, że miał już kontakt z takim alergenem, przez co po spotkaniu z nim rozpoczyna walkę od nowa. Jedną z zalecanych metod leczenia jest ograniczenie kontaktu z alergenem. Jednak co zrobić, jeśli jesteśmy uczuleni na pyłki traw czy roztocza, przez co niezwykle ciężko ograniczyć kontakt z alergenami?

Tutaj skuteczna okazuje się immunoterapia, czyli potocznie znane odczulanie. Co ciekawe, jak wskazują dane WHO, już blisko 35% mieszkańców Europy zmaga się z alergią, stąd poszukiwanie skutecznych metod jej leczenia jest ważnym elementem wielu badań klinicznych prowadzonych na całym świecie.

Co to jest odczulanie 

Odczulanie znane jest w literaturze fachowej jako immunoterapia swoista. Organizm człowieka ma za zadanie bronić się przed atakującymi go zewsząd alergenami i czynnikami chorobotwórczymi, które atakują organizm różnymi drogami – pokarmową, wziewną czy przez skórę. Pierwszą linię obrony organizmu przed alergenami stanowi skóra. Powłoka skóry zawiera szereg gruczołów potowych, których zadaniem jest m.in. chłodzenie organizmu, ale również zmienianie pH skóry, co pozwala na ograniczenie rozwoju chorobotwórczych bakterii. Kolejną drogą obrony organizmu, przed patogenami  i alergenami, są błony śluzowe nosa i jamy ustnej, a następnie – kwas solny w żołądku. Ważny element ochrony organizmu stanowi tzw. odporność nieswoista czynna, która polega m.in. na fagocytozie. Druga linia obrony to odpowiedź swoista, skierowana przeciwko konkretnym antygenom a komórkami, które biorą udział w „walce”, są limfocyty T oraz limfocyty B. Na skutek pobudzenia odpowiednich szlaków wewnątrzkomórkowych po kontakcie z antygenem wytwarzane są immunoglobuliny, czyli przeciwciała, których zadaniem jest „wyłapanie” znanych już organizmowi antygenów i niedopuszczenie do wystąpienia objawów chorobowych. W sytuacji, gdy ten system „szwankuje”, z odwetem przychodzi immunoterapia swoista, czyli odczulanie.

Odczulanie z powodzeniem wykorzystuje się w leczeniu alergii IgE zależnych, takich jak choroby atopowe (astma, alergiczny nieżyt nosa, spojówek, atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, uogólniona reakcja anafilaktyczna po użądleniu owada). Co ważne, odczulanie nie jest zalecane w przypadku każdej alergii. W zależności od stopnia rozwoju choroby, objawów oraz skuteczności leczenia farmakologicznego lekarz może zdecydować o zastosowaniu odczulania. Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu odczulania, wskazany jest kontakt z lekarzem alergologiem, który zdecyduje o sposobie i czasie jego trwania.

W praktyce immunoterapia swoista polega na podawaniu stopniowo wzrastającej dawki alergenu, co powoduje, że organizm zaczyna się do niego przyzwyczajać i rozpoznawać, a w konsekwencji – tolerować. Alergeny, które mają za zadanie odczulić, podawane są najczęściej w postaci iniekcji (wstrzyknięć) podskórnych, choć istnieje również gama preparatów doustnych i podjęzykowych. Podaż alergenu odbywa się w kontrolowanych warunkach – w przychodni szpitalnej lub poradni alergicznej. Jest to bardzo istotne, ponieważ zawsze istnieje ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, stąd niezbędne jest, aby w pobliżu znajdował się zestaw przeciwwstrząsowy. Lekarz alergolog ustala odstęp między kolejnymi podażami antygenu.

Alergia, fot. panthermedia

Kiedy zaleca się stosowanie odczulania 

Odczulanie zalecane jest przede wszystkim w przypadku alergii na :

• jad owadów błonkoskrzydłych jak osy, pszczoły czy mrówki,
• pyłki roślin – np. brzozy, trawy, wierzby, lipy,
• roztocze kurzu domowego,
• pleśnie.

Odczulanie występuje w różnych rodzajach. Wyróżnia się odczulanie całoroczne stosowane w sytuacji, gdy alergeny znajdują się w otoczeniu chorego cały rok, np. roztocze kurzu domowego. Odczulanie sezonowe, stosowane jest w przypadku alergii np. na pyłki drzew czy zarodniki grzybów pleśniowych, które pojawiają się w powietrzu okresowo. Odczulanie zalecane jest dzieciom od piątego roku życia. Oficjalnie nie ma górnej granicy wieku ustalonej dla pacjentów poddawanych odczulaniu – wszystko zależy od kondycji zdrowotnej i wyników badań.  Każdy pacjent, który zdecyduje się na stosowanie immunoterapii, musi pamiętać, że kluczem do uzyskania odporności jest systematyczność – odczulanie może potrwać nawet pięć lat!

Kiedy odradza się stosowanie odczulania 

Odczulanie nie jest zalecane w przypadku, gdy pacjenci cierpią na ciężką postać astmy, atopowego zapalenia skóry, choroby autoimmunologiczne, nowotwory i choroby układu krążenia, takie jak choroba wieńcowa i nadciśnienie. Lekarze odradzają stosowanie immunoterapii w przypadku, gdy pacjentka jest w ciąży.

Skutki uboczne 

Należy pamiętać, że szczepionki odczulające mogą dawać skutki uboczne. Nigdy nie wiadomo, czy osoba, której podano szczepionkę odczulającą, dozna skutków ubocznych, jednak trzeba mieć świadomość, że występuje takie ryzyko. Szczepionki podskórne mogą wywołać ból, obrzęk, swędzenie, a niekiedy – pokrzywkę, uogólniony świąd, objawy ze strony górnych dróg oddechowych, swędzenie nosa, duszności. Szczepionki odczulające doustne mogą wywoływać objawy niepożądane w postaci obrzęku jamy ustnej, warg, podrażnienie gardła. Stąd niezwykle istotne jest, aby szczepionkę podawać zawsze w warunkach kontrolowanych przez personel medyczny.