Samouszkodzenia o podłożu nerwicowym (neurotic excoriations)

Schorzenie to powstaje na skutek drapania zainicjowanego swędzeniem skóry. Pacjent zwykle przyznaje się do tego i tym się różni od dermatitis artefacta. Zaburzenie to powstaje stosunkowo często w okresie dojrzewania i może przybierać postać przymusu. Cechy charakterystyczne dla osobowości tego typu pacjentów to perfekcjonizm, kompulsywność, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz depresja [16].

Trichotillomania

Spoglądając na to zaburzenie pod kątem biologicznym, to można zauważyć, że czynnikiem odpowiedzialnym jest nadaktywność układu serotoninergicznego a konkretnie podwyższony poziom 5HIAA (produkt rozpadu serotoniny – kwas 5-hydroksyindoleoctowy) [ 22,24,50]. Początek choroby może nastąpić w każdym wieku. U małych dzieci z reguły ma łagodny przebieg, którym mogą towarzyszyć inne objawy, takie jak zachowania regresywne, moczenie nocne, koszmarne sny. Do piątego roku życia zaburzenia te pojawiają się znacznie częściej u chłopców, w późniejszym u dziewczyn i następnie kobiet [28]. U dzieci trichotillomania opisywana jest jako objaw lęku, podobny do ssania kciuka, obgryzania paznokci, dłubania w nosie [39,48]. Czynnikiem wyzwalającym jest aktualnie bądź zagrażająca separacja od osób znaczących, , do których dziecko się przywiązało. Matki tych dzieci były często charakteryzowane jako ambiwalentne, krytyczne, wrogo usposobione, agresywne, nietolerancyjne, nadopiekuńcza [13,21,56]. Ojcowie natomiast spostrzegane są jako osoby trzymające się na uboczu, wycofujące oraz bierno-agresywne [56,13,48].
Miejsca, z którego pacjenci usuwają włosy dotyczą dowolnego owłosionego obszaru skóry. Najczęściej jednak do wyrywania, łamania włosów dochodzi z okolic skóry głowy, brwi, rzęs, przedramienia, owłosienia łonowego, okołoodbytniczego [57]. Wyrywanie włosów może pojawiać się w formie krótkotrwałych epizodów lub w formie wielogodzinnych okresów. Często wyrywanie włosów łączy się ze skręcaniem, łamaniem, a nawet żuciem czy jedzeniem wyrywanych włosów. Nasilenie trichotillomanii wzmaga sytuacja stresowa, chociaż pojawia się także w okresie odprężenia (czytanie książki, oglądania tv.) Wyrywaniu włosów towarzyszy uczucie ulgi lub przyjemności, natomiast przerwanie wyrywania włosów łączy się z uczuciem rosnącego napięcia [39]. Trichotillomania ma charakter zaburzenia psychicznego i jako taka wymaga leczenia psychiatrycznego i psychologicznego. Badania psychologiczne wykazały, że u podłożem tej jednostki nozologicznej może być konflikt pomiędzy dążeniem, aktywnością i niezależnością a poczuciem konieczności podporządkowania się sytuacji domowej lub szkolnej. Osoby cierpiące na to zaburzenie spostrzegane są jako nerwowe, zbuntowane, konfliktowe, agresywne z ukierunkowaniem agresji na zewnątrz lub ku sobie w formie wyrywania włosów. W postępowaniu terapeutycznym przyjmuje się postawę wspierającą a unika się wzbudzania lub powiększania poczucia winy i wstydu.

2. Dermatozy o etiologii psychogennej

Świąd samoistny pojawia się przy braku przyczyn metabolicznych i systemowych i ma ogromne znaczenie w dermatologii [57]. Objawy są dla pacjenta bardzo uciążliwe. W percepcji świądu istotna rolę odgrywają czynniki psychologiczne. Osoby drażliwe, podatne na lęk i wzruszenia w sytuacji stresu, częściej uskarżają się na świąd i nie ulega wątpliwości, że czynniki emocjonalne mogą nasilać świąd także w różnych schorzeniach skóry [7,31]. Z psychologicznego punktu widzenia świąd może być wyrazem głębszego zaburzenia psychicznego, konfliktu emocjonalnego, głęboko wypartego nerwicowego załamania, tłumionej agresywności i depresji [20].